Lood

Als ik na een dagje zoeken mijn vondsten aan het sorteren ben dan valt het me op dat er altijd zoveel lood bij zit. Eigenlijk vind ik altijd wel een paar keurloodjes, wat vormeloze klompjes gesmolten lood en één of meer musketkogels.

Deze loden kogels werden gebruikt van ca. 1500 tot 1850, de kleinere kogels worden ook wel roer- of pistoletkogeltjes genoemd. De doorsnede varieert van 10 tot 28 mm. Hoewel ik soms veel kogels van het zelfde kaliber op een enkele plek tegenkom, zullen de meeste in grond hebben gezeten die is aangevoerd. Ook loden munitie uit latere tijden behoort tot de groep van veel voorkomende vondsten.

Dan zijn er natuurlijk de lakenloodjes. Om afkomst en kwaliteit te waarborgen werden waren voorzien van een loodje.
Hierop staat vaak de naam en het wapen van de stad van afkomst en een beschrijving van het materiaal of de kwaliteit van het product.
Het lakenlood bestaat uit twee losse delen die door middel van een tang op elkaar worden geperst. In de tang zat een matrijs met daarin de nodige informatie die door het persen op het lood werd overgebracht zoals b.v. op dit loodje (Ø 28 mm.):

Een ander voorbeeld hiervan is dit fraaie exemplaar dat ik ooit in grond vond waarmee de berm van een weggetje was opgehoogd. Het is altijd even puzzelen wat er op zo’n voorwerp staat, maar het afgebeelde wapen was in dit geval wel handig. De tekst luidt dan ook: SEGHEL VAN HAARLEM (Ø 35 mm).

Naast dit soort loden zijn er eindeloos veel variaties met tekst en afbeeldingen en tot op de dag van vandaag worden loodjes gebruikt voor het verzegelen van b.v. containers of de gas of watermeter.
Over het algemeen besteed ik eerlijk gezegd niet al te veel aandacht aan de loodjes, maar toen ik laatst gevraagd werd om een voorwerp te reinigen werd het mij duidelijk dat er soms een heel verhaal aan vast zit. Het ging in dit geval om een z.g vuur- of bakenlood.

Zo’n lood was het bewijs dat een schipper betaald had voor het onderhoud van vuurtorens en hier was dat voor de SUYDERSEESE VUURBAKENS, de tekst op de keerzijde rond een leeuw en het wapen van Amsterdam luidt: IN HOLL 1704(?) EN WEST VL. Verder zijn er drie letters ingestempeld: een H, een C en een B die de initialen waren van de schipper van wie dit lood was. (Ø 35 mm)

Ook gewichten vind ik veel, maar vaak zijn zij ruw van vorm en ontbreken er merktekens. Het dateren daarvan is erg moeilijk omdat lood al zeker 2000 jaar gebruikt wordt. Zéker heel oud zijn de loodjes die als netverzwaring door vissers zijn gebruikt. Dit zijn plaatjes die opgerold zijn en rond de rand van een net aangebracht werden zoals nu nog gebeurt bij de werpnetten van primitieve volken. (15 x 44 mm)

Van wat later datum zijn de weeftouwgewichten, waarmee draden op spanning werden gehouden en spintolletjes die aan een stokje werden bevestigd en waarmee men - al wandelend - wol kon spinnen. Soms zijn deze versierd. (Ø 27 mm)

Een heel interessant voorwerp vond ik in de buurt van Oudeschild. Ze worden wel eens vaker gevonden, maar het is nog onduidelijk wat de funktie hiervan is geweest. Altijd staan er de letters Z en D op met daaronder een jaartal (?), in dit geval 1825. Op de andere zijde is een soort code te lezen: 8:20 en 8 st(uivers).

Vermoedelijk is dit een tijdelijk betaalmiddel geweest in de periode tussen 1818 en 1828 waarin het muntstelsel gereorganiseerd werd. (20 x 25 mm.)

Tot slot laat ik een typisch Texels product zien waarvan ik er inmiddels al tientallen heb opgeraapt en die meestal net zo groot zijn als deze (Ø 45 mm.). Het wordt een kaaslood genoemd; door dit op de nog zachte kaas te leggen bleef er een afdruk achter:

Dit is slechts een kleine keuze uit de vele voorwerpen van lood die verloren of weggegooid toch een deel van de geschiedenis uitmaken.